Op 7 oktober 2021 herdacht het Celeanum de deportatie van de Zwolse Joodse gemeenschap. Deze herdenking wordt elk jaar door leerjaar 3 voorbereid. Tijdens de herdenking lazen de leerlingen de namen van de gedeporteerden die in de gymzaal van het Celeanum opgesloten hebben gezeten en die van hun geliefden in de naburige werkkampen. Een foto- en videoverslag van de herdenking.
Een videoverslag van de herdenking door Jacomijn van der Maten (tekst gaat verder onder de video):
Na het namen lezen legden de leerlingen een witte roos bij het herdenkingsmonument De Rozenboom. Historicus Jaap Hagedoorn vertelde de leerlingen daarna over het belang van het namen lezen: de bezetter wilde dat de mensen vergeten zouden worden en zagen ze ook niet als mens: in de kampen kregen zij een nummer getatoeëerd. Door het lezen van alle namen krijgen de mensen hun naam weer terug en worden zij herinnerd. Na de toespraak volge een minuut stilte die verbroken werd door het prachtige vioolspel van Fabian Altena uit klas 5. Wethouder Anker sloot de bijeenkomst af met een toespraak, waarbij hij de leerlingen bedankte en vertelde trots op hen te zijn dat zij met de herdenking een actieve bijdrage leveren aan het niet-vergeten
Voorbereiding
Ter voorbereiding op de herdenking hebben de leerlingen van klas 3 gastlessen gevolgd van sprekers (overlevenden) verbonden aan Herinneringscentrum Westerbork. Tijdens de lessen tekenen hebben zij een prachtig kunstwerk gemaakt dat onthuld werd aan de Westerlaan voorafgaand aan de herdenking: een muur van vrijheid. Tijdens de herdenking legde mw Van Twist uit hoe het kunstwerk tot stand was gekomen.
De leerlingen zijn begonnen met de gedachten over oorlog op papier te inventariseren, met behulp van een woordspin: waar denk je aan bij het begrip oorlog, wat voel je erbij en wat weet je? Daarna lazen we citaten uit het dagboek van Etty Hillesum. Op basis hiervan hebben de leerlingen een collagegedicht gemaakt. Lenka dichtte:
Herhaalde haat
wonden, pijn, dood
Stilte – treurig
alleen, moe, bang
Afvragen
verontwaardigd
HOE kon dit
gebeuren?
Ze bekeken een interview met overlevenden, waarin zij vertelden hoe het voor hen was om als kind in gevangenschap en onderdrukking te leven. Aansluitend bespraken de leerlingen wat vrijheid eigenlijk voor hen betekent. Tenslotte dachten de leerlingen na over welke voorwerpen vrijheid symboliseren. Er onstond een prachtige, bonte verzameling: een vogel, een huis, een T-shirt, een eigen vervoersmiddel, een pinpas, een diploma, een vlag, een sleutel, voedsel, vliegtuigen, bloemen, kerken, duiven, wilde paarden, eenden etc.
Dit alles verwerkten de leerlingen in de muur van vrijheid. Twee groepen hebben het collagegedicht uitgewerkt, één groep heeft de vrijheid uitgebeeld en een derde groep heeft de bouwstenen gemaakt waarop een gezicht is gegeven aan al diegenen die in vrijheid willen leven. Deze muur is niet bedoeld om te verdelen, maar om te verbinden: we bouwen aan een wereld waarin herinnering en toekomst samengaan.
Achtergrond
Op vrijdag 2 oktober 1942 werden minstens 84 Joodse Zwollenaren door de bezetter bijeengebracht in de gymnastiekzaal van het toenmalige Celeanum aan de Veerallee. Dat waren voornamelijk vrouwen en kinderen van de circa 60 Zwolse Joodse mannen die sinds de zomer van dat jaar gedwongen te werk waren gesteld in Nederlandse werkkampen in Overijssel en Friesland. Op zaterdag 3 oktober werd de hele groep onder het mom van gezinshereniging naar het doorgangskamp Westerbork gedeporteerd. Zeven personen wisten uit de gymnastiekzaal of kamp Westerbork te ontsnappen en overleefden in onderduik de oorlog. Alle overige mannen, vrouwen en kinderen werden naar de vernietigingskampen in het Oosten gedeporteerd. Slechts één van hen overleefde.
Fotografie: Mariska Veerman
