Op vrijdag 2 oktober 1942, vandaag precies 78 jaar geleden, werden in de gymzaal van het Gymnasium Celeanum Joodse mannen, vrouwen en kinderen opgesloten in afwachting van hun deportatie naar Westerbork. Ieder jaar herdenkt het Gymnasium Celeanum deze gruwelijke gebeurtenis met de leerlingen van klas 3. Vanwege Covid-19 werd het dit jaar een digitale herdenking.
Digitale herdenking
Het was de bedoeling dat leerlingen bij het monument De Rozenboom een witte roos zouden neerleggen en dat zij daar de namen zouden noemen van alle Joodse mensen die gevangen hebben gezeten in de gymzaal en die van hun mannen, vaders, zoons, broers die te werk waren gesteld in werkkampen in Overijssel en Friesland. Deze ‘live’ herdenking kon vanwege de Covid-19 maatregelen niet doorgaan. De herdenking is daarom in de verschillende klassen gehouden: daar hebben zij allen de namen gelezen en dit is op film gezet. Uiteindelijk is het een compleet digitale herdenking geworden met bijdragen van historicus Jaap Hagedoorn en wethouder Ed Anker die zich richten tot de leerlingen en van onze leerling Fabian Altena die Nigun van Ernest Bloch speelt op viool.
Voorbereiding op school
Tijdens mentorlessen zijn de leerlingen voorbereid op de herdenking door gastsprekers verbonden aan Herdenkingscentrum Kamp Westerbork en tijdens het vak tekenen hebben zij een speciale opdracht gemaakt: Op 2 oktober 1942 schreef Etty Hillesum in haar dagboek in Westerbork: ‘Vruchten en bloemen dragen op elke grond, waar men geplant is, zou dat niet de bedoeling zijn?’ Leerlingen werd gevraagd naar aanleiding van dit citaat een portret van zichzelf te maken gecombineerd met vormen van bloemen en/of planten. De portretten leggen een link met het verleden, met mensen van toen die in zwart en wit op foto’s te zien zijn, wiens leven werd afgesneden, terwijl het leven van deze leerlingen nog in volle bloei staat. De leerlingen hebben linosnedes gemaakt; een paar voorbeelden onderaan dit bericht. In school aan de Zoom konden de leerlingen de tentoonstelling “Jodenvervolging in 12 portretten” bekijken met levensverhalen van Joodse Zwollenaren tijdens de Tweede Wereldoorlog, zie ook: https://www.judaica-zwolle.nl/index.php?pageID=49
Achtergrond
Op vrijdag 2 oktober 1942 werden minstens 84 Joodse Zwollenaren vastgehouden in de gymzaal van het toenmalig Gymnasium Celeanum aan de Veerallee. Dat waren voornamelijk vrouwen en kinderen van de circa 60 Zwolse Joodse mannen die sinds de zomer van dat jaar gedwongen te werk waren gesteld in Nederlandse werkkampen in Overijssel en Friesland.
Op zaterdag 3 oktober werd de hele groep onder het mom van gezinshereniging naar het doorgangskamp Westerbork gedeporteerd. Zeven personen wisten uit de gymnastiekzaal of kamp Westerbork te ontsnappen en overleefden in onderduik de oorlog. Alle overige mannen, vrouwen en kinderen werden naar de vernietigingskampen in het Oosten gedeporteerd. Slechts één van hen overleefde. In de gymzaal van het Gymnasium Celeanum aan de Veerallee werden daags na de deportatie “gewoon” weer gymlessen gegeven.
Om de huidige leerlingen deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis van Zwolle in het algemeen en die van het Gymnasium Celeanum in het bijzonder niet te laten vergeten, houdt het Gymnasium Celeanum elk jaar een herdenking bij het monument ‘De Rozenboom’. In 2015 heeft het Celeanum dit monument geadopteerd. Het monument is gemaakt door de kunstenares Iris le Rütte. Inspiratiebron voor dit beeld was een tekst uit het dagboek van Etty Hillesum, geschreven op de dag dat de Joodse gezinnen in het gymnasium bijeengedreven werden, op 2 oktober 1942: “Vruchten en bloemen dragen op elke grond, waar men geplant is, zou dat niet de bedoeling zijn?”
